5-6. สุสํวุตสิกฺขาปทวณฺณนา

สุสํวุโตติ สุสํยโตฯ ยถา ปเนตฺถ สุสํวุโต นาม โหติ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘หตฺถํ วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

สุสํวุตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8. โอกฺขิตฺตจกฺขุสิกฺขาปทวณฺณนา

กิตฺตเกน ปน โอกฺขิตฺตจกฺขุ โหตีติ อาห ‘‘ยุคมตฺตํ ภูมิภาคํ เปกฺขมาโน’’ติฯ ยุคยุตฺตโก หิ ทนฺโต อาชาเนยฺโย ยุคมตฺตํ เปกฺขติ, ปุรโต จตุหตฺถปฺปมาณํ ภูมิภาคํ, อิมินาปิ เอตฺตกํ เปกฺขนฺเตน คนฺตพฺพํฯ โย อนาทริยํ ปฏิจฺจ ตํ ตํ ทิสาภาคํ ปาสาทํ กูฏาคารํ วีถิํ โอโลเกนฺโต คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ หตฺถิอสฺสาทิปริสฺสยาภาวนฺติ ปริสฺสยนฏฺเฐน, อภิภวนฏฺเฐน, วิเหฐนฏฺเฐน วา ปริสฺสโย, หตฺถิอสฺสาทิเยว ปริสฺสโย หตฺถิอสฺสาทิปริสฺสโย, ตสฺสาภาวํ, หตฺถิอสฺสาทิ อุปทฺทวาภาวนฺติ อตฺโถฯ ‘‘ยถา จ เอกสฺมิํ ฐาเน ฐตฺวา, เอวํ คจฺฉนฺโตปิ ปริสฺสยาภาวํ โอโลเกตุํ ลภติเยว, ตถา คาเม ปูช’’นฺติ (สารตฺถ. ฏี. ปาจิตฺติย 3.582) วทนฺติฯ

โอกฺขิตฺตจกฺขุสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9-10. อุกฺขิตฺตกายสิกฺขาปทวณฺณนา

อนฺโตอินฺทขีลโต ปฏฺฐายาติ ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อนฺโตอุมฺมารโต ปฏฺฐาย, อปริกฺขิตฺตสฺส ปน ทุติยเลฑฺฑุปาตโต ปฏฺฐาย น เอวํ คนฺตพฺพํฯ

อุกฺขิตฺตกายสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11-12. อุชฺชคฺฆิกสิกฺขาปทวณฺณนา

หสนียสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ นิมิตฺตตฺเถ ภุมฺมํ, หสิตพฺพวตฺถุการณาติ อตฺโถฯ

อุชฺชคฺฆิกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13-14. อุจฺจสทฺทสิกฺขาปทวณฺณนา

กิตฺตาวตา อปฺปสทฺโท โหตีติ อาห ‘‘อยํ ปเนตฺถา’’ติอาทิฯ สทฺทเมว สุณาตีติ อปริพฺยตฺตกฺขรํ สทฺทมตฺตเมว สุณาติฯ เตนาห ‘‘กถํ น ววตฺถเปตี’’ติฯ

อุจฺจสทฺทสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

15-20. กายปฺปจาลกาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘กายาทีนิ ปคฺคเหตฺวา’’ติ เอตสฺเสว วิวรณํ ‘‘นิจฺจลานิ อุชุกานิ ฐเปตฺวา’’ติ คนฺตพฺพญฺเจว นิสีทิตพฺพญฺจาติ สเมน อิริยาปเถน คนฺตพฺพญฺเจว นิสีทิตพฺพญฺจฯ กายปฺปจาลกาทิยุตฺตํ ฉกฺกํฯ

กายปฺปจาลกาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

26. ปลฺลตฺถิกสิกฺขาปทวณฺณนา

ทุสฺสปลฺลตฺถิกายาติ เอตฺถ อาโยคปลฺลตฺถิกาปิ ทุสฺสปลฺลตฺถิกาเยวฯ

ปลฺลตฺถิกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ฉพฺพีสติสารุปฺปสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

27. สกฺกจฺจปฏิคฺคหณสิกฺขาปทวณฺณนา

สติํ อุปฏฺฐาเปตฺวาติ ฉฑฺเฑตุกาโม วิย อหุตฺวา ปิณฺฑปาเต สติํ อุปฏฺฐาเปตฺวา, ‘‘ปิณฺฑปาตํ คณฺหิสฺสามี’’ติ สติํ อุปฏฺฐาเปตฺวาฯ

สกฺกจฺจปฏิคฺคหณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ